گل عزیزست – نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد – غزل ۱۶۴ – ۲۵۷
۲۵۷- گل عزیزست
نفس باد صب مشک فشان خواهدش عالم پیر دگر باره جوان خواهدشد
ارغوان جام عقیقی به سمن خواهدداد چشم نرگس به شقایق نگران خواهدشد
این تطاول که کشیداز م هجران بلبل تا سرا پرده گل نعره زنان خواهد شد
گر زمسجد به خرابات شدم خرده مگیر مجلس وعظ درازست و زمان خواهدشد
ای دل ار عشرت امروز به فردا فکنی مایه نقد بقا را که ضمان خواهدشد
نماه شعبان منه از دست قدح کاینخورشید از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد
گل عزیزست غنیمت شمریدش صحبت که به باغ آمد ازین راه وازان خواهد شد
مطربا مجلس انس است غزل خوانو سرود چند گویی که چنینرفت و چنان خواهد شد
حافظ از بهر تو آمد سوی اقلیم وجود قدمی نه به وداعش که روان خواهدشد
توضیحات :
مشک فشان( مشک ریز ) دگر باره ( بار دیگر ) ازغوان ( گل ) جام عقیقی ( جامسرخرنگ ۹ سمن ( گل یاسمن ) نرگس و شقایق ( نوعی گل ) تطاول ( دست درازی ) خرده ( عیب ایراد ) مگیر ( مکن ) دراز( طولانی ) مجلس وعظ ( خطابه سخنرانی و اعظ ) ضمان ( ضمانت تعهد ) فکنی ( تاخیر بیندازی ) نقد بقا ( سرمایه زندگی ) منه ( مگذار ) خورشید ( استعاره از می ) عید رمضان ( عیدفطر ) از بهر ( از برای ) اقلیم وجود ( جهانهستی ) معنی بیت ۱( نفس باد صبامشک ریز گشته است و عالم پیر از شدت زمستان رها شده و با آمدن بهار جوان شده است ) معنی بیت ۳( اینظلم و دست اندازی که بلبل از غم و فراق گل کشید اینکبا آمدن بهار با فریاد و خروش خود را به سرا پرده گل می رساند ) معنی بیت ۶( درماه شعبان قدحباده را از دست مگذار زیرا که می شب عیدرمضان دیده نخواهدشد )
نتیجه تفال :
۱- خواجهدر بیتهای ۴-۵-۷-۸-۹- فرماید ( از اینکه از مسجد به میخانه رفته ام ایراد مگیر و طعنه مزنزیرا در مسحدواعظی است که خطا به اش طولانی است ) ( ای دل عشرت و ذوقامروز رااگربه فردا موکول کنی و به تاخیر اندازی سرمایه نقد بقارا کفایتمی کند ۹( گل عزیز است پس همصحبتی آن را گرامی بدار زیرا همین که به باغ آمدطول نمی کشدکه می رود ) ( ای نوازنده درمحفل محبت و دوستان غزل و سورد بخوان تا چه موقع خواهی گفت که درگذشته این طور و آنطور بوده و خواهد بود )۰ حافظ به امید دیدار تو به اینجهانهستیآمدیرای بدرود با او یک قدم پیش بگذارکه به شتاب ازاین دنیامی رود و روان اودراین جهان نخواهدماند )
۲- مژده می دهم کهزندگیجنابهعالی در تغییر و تحول کلی است بطور یکه همه را مات و مبهوت خواهد کردپس اززمان و سرعت و علاقه و اراده و تلاش هر چه بیشتر بهره بگیر و از اشتباهات گذشته درس عبرت ببگیریدو به پدر و مادر خود محبت کنید
۳- همسری مهربان فرزندتیخوب زندگی نسبتا ً آسوده ای دارید پس آن را باوسواس و لجبازی خراب نکنید اجرای ایننیت حتمی است پس به یکی از مشاهدمتبرکه بروید و نذز خودراادا کنیدکه گشایش بسیار در کار شما روی خواهدداد بطوری که تا ده روز آینده شاهد موفقیت این نیت خواهید شد قبلاً تبریک میگویم
۴- ویژگیهای جنابعالی عجول ساده بی ریاخیرخواه حساس فرشته خو اصیل درسخوان مرتبو منظمبد پیله دلچسب منطقیزودرنج وسواسی نظر بلند بد اقبال همیشه درحال کمک نگران مهربان
کمی بیشتر در خصوص غزل بدانید :
شرح غزل :
معانی لغات (۱۶۴)
نفس بادصبا: نسیم ملایم باد صبا، وزش باد صبا.
بادصبا:نسیم ملایمی که اوایل بهار و پاییز از جانب شمال شرق به هنگام صبح می وزد .
مشک فشان:پرا کننده بوی مشک ،پراکننده بوی خوش .
ارغوان: در ختچه زینتی که در بهار قبل از برگ در آوردن شاخه هایش را گلهای ارغوانی- عقیقی می پوشاند .
جام عقیقی: جام سرخ رنگ ، جام شراب قرمز.
سمن: نوعی گل زینتی ۵ برگی سفید و معطر .
شقایق:لاله صحرایی.
نگران:در حال نگریستن ، در حال نگاه کردن.
تطاول:دست درازی ، تعدّی، تجاوز ، گستاخی.
سراپرده:خیمه بزرگ سلطنتی ، خیمه مخصوص رئیس قوم.
زمان خواهد شد:وقت تلف خواهد شد.
عشرت: عیش ، شادی ، خوشگذرانی .
مایه نقدبقا:سرمایه زندگانی.
ضمان:( مصدر) ضمانت، ضامن .
ماه شعبان: ماه قبل از ماه رمضان .
قدح: جام بزرگ شراب. کاین خورشید:که این خورشید ، که این جام پر از شراب که چون خورشید می درخشد.
مجلس انس است:مجلس انس و الفت وخودمانی است.
اقلیم وجود:جهان هستی ، کنایه از این دنیا .
وداع:خداحافظی.
روان خواهد شد: روانه خواهد شد ، از این دنیا روانه خواهد شد. به زودی خواهد رفت.
معانی ابیات غزل(۱۶۴)
(۱) نسیم ملایم و وزش باد صبا ، بوی خوش خواهد افشاند و دنیای پیر بار دیگر جوان خواهد شد.
(۲) در خت ازغوان گلهای همانند جام شراب قرمز به گل سمن می دهد و چشم گل نرگس ، شقایق را نگران خواهد نگریست .
(۳) بعد از این ستم و تعدّی که بلبل از غم دوری گل کشیده تا خیمه گاه گل فریاد کنان خواهد رفت .
(۴)اگر از مسجد در آمده به سوی میخانه رفتم برمن ایراد مگیر ، زیرا مجلس وعظ دنباله دار و طولانی است و فرصت عیش ونوش از دست می رود .
(۵) ای دل اگر شادی و خوشگذارنی امروز را به فردا بیندازی چه کسی بقای سرمایه حیا ت تو را تا فردا ضمانت می کند؟
(۶) در ماه شعبان پیاله شراب را از دست فرو مگذار که این خورشید تابناک جام تا عید رمضان از نظر ناپدید خواهد شد.
(۷) گل عزیز و دوره اش کوتاه است . فرصتش را غنیمت شمارید زیرا از این در وارد باغ شده از آن خارج می شود.
(۸) ای نوازنده و خواننده ، مجلس مجلس خودمانی یکرنگان است ، غزل وآواز بخوان چه قدر از هر دری سخن می گویی ؟
(۹) حافظ به خاطر تو ، به این دنیای هستی پا نهاد . برای خداحافظی او گامی بردار که بزودی از این دنیا خواهد رفت .
شرح ابیات غزل (۱۶۴)
وزن غزل:فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن
بحر غزل: رمل مثمن مخبون اصلم
*
اساتید سخن برای عقیده اند که حافظ ، این شاعر نابغه یی که در قرن هشتم پا به دایره هستی و شعر وادب نهاد ، نخست با پیروی از سبک سعدی و نزاری قهستانی و خواجو و سلمان در غزل و به زودی با پیش گرفتن طرزی که به نام مکتب حافظ مشهور است شهرت یافت .
سه شاخص عمده ویژگیهای غزل حافظ به شرح زیر است:
۱- شرح عشق توأم با چاشنی عرفان
۲- سعی در فصاحت و لبلاغت کلام و احتراز کامل از استعمال لغات ثقیل و انتخاب بحور نامطبوع
۳- به کار گرفتن صنعت ایهام در زیر پوشش نماد ظاهری کلام . اما همه این ویژگیهای سه گانه به یکباره در غزل او بوجود نیامد و مسیری را که شاعر برای رسیدن به این سرحد کمال پیموده است در غزلهای او جای پای مشهودی دارد . به عنوان مثال می توان غزلهای یکدست دوره جوانی اورا به شرح عشق خلاصه می شود در خلق کمالات و مضامین فاخر در حد کمال بلاغت و بالاخره و غزلهایی که با داشتن همه مزایای فوق واجد ایهام های متنوع است را از هم جدا و تفکیک کرد. اما دو نکته ناگفته در باره سبک حافظ : یکی این که این شاعر نابغه برای رسیدن به سرحدّ کمال و دسترسی به سه شاخص عمده یاد شده در بالا مجبور می شود که چشم از یکدست بودن مفاد ابیات غزل بپوشد ودر عوض آنچنان عشق و عرفان و ایهام را در کمال فصاحت و بلاغت بهم ممزوج سازد که سبک مخصوص حافظ صورت عمل به خود بگیرد. دیگر اینکه هر گاه حافظ بخواهد بدون صنعت ایهام و مضامین عرفانی ، غزلی بیافریند حاصل کار او غزلی نه مشابه غزلهای سعدی بلکه به صورت همین غزل ۱۶۴ مورد بحث خواهد بود که شور و شوق و طنز و اندرز در متن فلسفه خیامی دست بدست هم داده و بصورت غزلی با ابیات مستقل و مضامین متنوع در خواهد آمد .
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی
غزل به قلم علامه قزوینی :
نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد
ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد
این تطاول که کشید از غم هجران بلبل تا سراپرده گل نعره زنان خواهد شد
گر ز مسجد به خرابات شدم خرده مگیر مجلس وعظ دراز است و زمان خواهد شد
ای دل ار عشرت امروز به فردا فکنی مایه نقد بقا را که ضمان خواهد شد
ماه شعبان منه از دست قدح کاین خورشید از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد
گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت که به باغ آمد از این راه و از آن خواهد شد
مطربا مجلس انس است غزل خوان و سرود چند گویی که چنین رفت و چنان خواهد شد
حافظ از بهر تو آمد سوی اقلیم وجود قدمی نه به وداعش که روان خواهد شد
غزل به قلم شاملو :
غزل به قلم الهی قمشه ای :
غزل به قلم عطاری کرمانی :
نفس باد صب مشک فشان خواهدش عالم پیر دگر باره جوان خواهدشد
ارغوان جام عقیقی به سمن خواهدداد چشم نرگس به شقایق نگران خواهدشد
این تطاول که کشیداز م هجران بلبل تا سرا پرده گل نعره زنان خواهد شد
گر زمسجد به خرابات شدم خرده مگیر مجلس وعظ درازست و زمان خواهدشد
ای دل ار عشرت امروز به فردا فکنی مایه نقد بقا را که ضمان خواهدشد
نماه شعبان منه از دست قدح کاینخورشید از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد
گل عزیزست غنیمت شمریدش صحبت که به باغ آمد ازین راه وازان خواهد شد
مطربا مجلس انس است غزل خوانو سرود چند گویی که چنینرفت و چنان خواهد شد
حافظ از بهر تو آمد سوی اقلیم وجود قدمی نه به وداعش که روان خواهدشد
غزل را بشنوید :
کلیپ های مرتبت با غزل :
عالی بود تشکر برای زحمات فراهم کردن
هرکس این فال رو میگیره دعا کنه منم ب ارزوی دلم برسم خواهش میکنم .🙏🙏🙏🙏
هر که این فال میگیره دعا کنه منم به آرزو دلم برسم .
ان شاالله مشکلات همگی حل بشه و همه به آرزوهای خود برسید دعا کنه منم به آرزو دلم برسم .