خون رزان – روزه یک سو شد و عید آمد و دل‌ها برخاست – غزل ۲۰

۷۱- خون رزان

روزه یکسو شد و عی دآمد و دلها برخاست     می زخمخانه به جوش آمد و می باید خواست

توبه زهدفروشان گرانجان بگذشت     وقت رندی و طرب کردنرندان برجاست

چه ملامت رسد آن را که چنین باده خورد   این چه عیبست بدین بیخری وین چهخطاست

باده نوشی که درو روی و ریایی نبود     بهتر از زهد فروشی که درو روی و ریاست

مانه مردان ریاییم و حریفان نفاق       آنکه او عالم سرست برین حال گواست

فرض ایزد بگزاریم و به کس بدنکنیم     وانچه گویند روا نیست نگوییم رواست

چه شود گر من و تو چند قدح باده خوریم باده از خون رزانست نه از خون شماست

این نه عیبست کزان عیب خلل خواهدبود  وربود عیب چه شدمردم بی عیب کجاست

حافظ ار چون و چرابگذر و می نوش دمی   نزد حکمش چه مجال سخن چون و چراست

:: ::

توضیحات :

یکسو (به کنار ) عید( عید فطر )دلها برخاست ( به هیجان آمد ) گرانجان ( سخت جان ) چه ملامت رسد( استفهام انکاری = ملامتی نیست ) رندانریا( ناپروایان و لی قیدان ) رزان (انگورها ) چون(چگونه ) معنی بیت ۱( ایام ماه مبارکرمضان سپری شدو عیدفطر آمد و دلها به شوق آمد و سکوت را درهم شکسته وبه جوش و هروش آمدندو شرابهم درمیخانه به جوش آمد پس باید شراب خواست ) معنی بیت ۲( زمان زهد فروشی تمام شدوقت شادی رندانباده نوشعشق رسید ) معنی بیت ۳( چقدر آزار می رسد به آن سی که مانند ماباده می خورد اینکه نزد عشاق خطا و عیبی نمی باشد)

نتیجه تفال :

۱-   جای هیچ گونه نگرانی و اظطراب نمی باشد به شما اطمینان می دهم که با صبر و شکیبایی به مرادت خواهی رسید

۲-   دیگران به ظاهر خودنمایی می کنند و شما از این کار رنج می برید بدانید که بالاخره آفتاب برای همیشه پشت ابر نمی ماند

۳-   روزگار بسیار خوب و موقعیت خیره کننده ای درانتظار شما می باشد که با توکل برخدا روز به روز گره از کار شما گشوده می شود و موفقیت های بیشتری درپیش روی جنابعالی و اعضای خانواده وجود دارد پس به شکرانه آن نذر خود را ادا کن و به یکی از مشاهد متبرکه برو و شکر گزار خدا باش

۴-   لسان الغیب دربیت هفتم می فرماید : ( چه می شود اگر من و تو چند قدح باده بنوشیم زیرا که باده ازخون درخت انگورست نه از خون شما ) یعنی شما نباید به ضرر کسی کاری کنید و حق الله و حل الناس را هردو رعایت کن

۵-   بیمار حتما شفا می یابد و مسافر به سلامتی خواهد آمد و قدمش بسیارمبارک است کارها بر وفق مراد خواهد بود خرید و فروش هر دو نافع و سودمند است به پدرو مادر خود توجه داشته باش زیرا نگران شما هستند

۶-   کامیابی و پیروزی در چند قدمی شماست مواظب باش با ناشی گری و سهل انگاری این پرنده زیبا را که درکاشانه شما خیال آشیانه دارد از خود دور نسازی

۷-   نسبتاً از زندگی خوبی برخورداری که دیگران به شما حسادت می کنند و پس امور زندگی خود را برای دیگران تعریف مکن

۸-   بازنده نسبت به برندگان حسادت می کند و آنها را حقیر می شمارد اما برنده داوری او درباره دیگران با توجه به چگونگی استفاده آنان از توانایی ها و استعدادهای خودشان است نه برمبنای معیارهای موفقیت مادی و معنوی.

کمی بیشتر در خصوص غزل بدانید :

شرح غزل :

معانی لغات غزل

یکسو: یک طرف.

یکسو شد: به یک سو رفت، به کنار رفت، از گردش خارج شد.

برخاست: از جا بلند شد.

دلها برخاست: دلها بیدار شدند، دلها به شوق آمدند.

خُم خانه: انبار و جایگاه خُم های شراب.

مِی ز خُم خانه به جوش آمد: شراب در خم کف کرده و کاملاً تخمیر شده و رسیده.

می باید خواست: باید درخواست کرد، باید طلب کرد.

گران جان: سخت جان، سخت گیر، بدخو.

ملامت: سرزنش.

نفاق: دوروئی، دورنگی.

حریفان نفاق: طرفهای نیرنگ باز.

عالِم سرّ: دانای راز، کنایه از خالق یکتا.

فرض: واجب.

فرض ایزد: آنچه را که خداوند واجب کرده، کنایه از فروع دین.

خلل: تباهی، رخنه، فساد.

حُکم: دستور، اَمر.

معانی ابیات غزل

(۱)ماه روزه سپری و عید رمضان پدیدار شد و دلها به شوق و شور افتاد. شراب در خُم رسیده و زمان نوشیدنش فرا رسیده است.

(۲)نوبت زاهدان ریایی به سر رسید و زمان عیش و نوش رندان آغاز شد.

(۳)سرزنشِ رندی که با شادی و شعف باده می نوشد چه معنا دارد؟ این باده نوشی برای عاشق، ناروا و ناشایست نیست.

(۴)شراب خواری بدون ریا و تظاهر و دو رنگی، به مراتب بهتر از زهدفروشی و دوروئی است.

(۵)ما رندان، اهل ریا و دو رنگی نیستیم. خدای دانای اسرار به حال ما آگاه و گواه است.

(۶)ما مردمانی نمازگزار و معتقدیم و به کار کسی و به آنچه ما را از آن نهی کرده اند کاری و اعتراضی نداریم.

(۷)اگر امثال من و تو چند پیاله بنوشیم چه زیانی دارد؟ باده خون انگور است خون امثال شما که نیست.

(۸)اگر هم این، کار ناشایستی است چندان زیانی به کسی نمی رساند و بر فرض آنکه برساند چه مانعی دارد؟ امروزه انسان بی گناهِ معصوم کجا پیدا می شود؟

(۹)حافظ! دست از چون و چرا و سرکشی بردار. این حکم الهی است و جای چون و چرا ندارد.

شرح ابیات غزل

وزن غزل: فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لان

بحر غزل: رمل مثمّن مخبون اصلم مُسبغ

*

کمال خجندی: چشم غمدیده ما را نگرانی به شماست

قامتت شاهد عدلی است که می گویم راست

*

سلمان ساوجی: سرّ وادیِ سر زلف تو تا در سر ماست

همچو مویت سر سوداییِ ما بی سر و پاست

*

سعدی: عَلَمِ دولتِ نوروز به صحرا برخاست

زحمت لشکر سرما ز سَرِ ما برخاست

*

مولوی: من پری زاده ام و خواب ندانم که کجاست

چون که شب گشت نخسبند که شب نوبت ماست

*

خواجو: منزل پیر مغان کوی خرابات فناست

آخر ای مُغ بچه گان راه خرابات کجاست

*

بعضی از حافظ پژوهان این غزل را مشکوک و منسوب به حافظ می دانند. نظر این نویسنده بر این است که این غزل را حافظ در مرحله جوانی و به صورت لایحه دفاعیّه از خط مشی و رویه خود در پاسخ مخالفین و معاندین سروده است.

پیش از این گفته شد که حافظِ فاضل و شاعر و باهوش در اوان زندگی خود با متولّیان شریعت از دَرِ مباحثه و محاوره در می آمد و به همین دلیل برای خود مخالفین متنفّد زیادی دست و پا کرد آن زمان مانند امروز نبود که اگر کسی در طول سال به هنگام نماز، در مسجد دیده نشود و در ایّام جمعه به جای حضورِ در صفِ نمازِ جمعه به باغ و صحرا و تفرّج برود و گاه گاه، در مکانهای مشکوک و کوچه خراباتیان دیده شود، کسی چندان مزاحمتی برای او فراهم نکند. در جامعهِ بسته آن روز کسی که به فسق و عشق و عاشقی و لاابالی گری توسط مردم متّهم می شد (رنجها می کشید از مردم نادان که مپرس!) کار حافظ در مبارزه اوّلیه خود با زاهدان ریایی به اینجا کشیده شد و پیش از آنکه بتواند در دستگاه دولتی جایی برای خود باز و طرفدارانی جلب و جلوی رقیبان و حسودان و دشمنان قشری بایستد، امر به احتیاط می کرد و چندان بالصّراحه سربسر مخالفین نمی گذاشت. این غزل در واقع لایحه دفاعیّه او در آن بُرهه از زمان است و بیت بیت آن گواهی بر این دارد که حافظ مردی صریح اللّهجه، متدیّن واقعی، بی ریا، راستگو، اهل می و مطرب و اهل چون و چرا با دیگران بوده است. آنچه در بیت بیت این غزل گفته شده در واقع فهرستی است از عقاید حافظ که به کرّات هر کدام به صورتها و عبارات و تعبیرات متعدّد و مختلف در جای جایِ دیگر غزلها بازگو شده است و ما می توانیم از مفاد این غزل پی به روحیه و خُلقیّات این شاعر زبردست و این انسان راستگو و بی ریا و این فاضل عهد و زمان خود ببریم.

***

شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالیان

غزل به قلم علامه قزوینی :

غزل به قلم شاملو : 

غزل به قلم الهی قمشه ای :

غزل به قلم عطاری کرمانی :

روزه یکسو شد و عی دآمد و دلها برخاست     می زخمخانه به جوش آمد و می باید خواست

توبه زهدفروشان گرانجان بگذشت     وقت رندی و طرب کردنرندان برجاست

چه ملامت رسد آن را که چنین باده خورد   این چه عیبست بدین بیخری وین چهخطاست

باده نوشی که درو روی و ریایی نبود     بهتر از زهد فروشی که درو روی و ریاست

مانه مردان ریاییم و حریفان نفاق       آنکه او عالم سرست برین حال گواست

فرض ایزد بگزاریم و به کس بدنکنیم      وانچه گویند روا نیست نگوییم رواست

چه شود گر من و تو چند قدح باده خوریم  باده از خون رزانست نه از خون شماست

این نه عیبست کزان عیب خلل خواهدبود  وربود عیب چه شدمردم بی عیب کجاست

حافظ ار چون و چرابگذر و می نوش دمی    نزد حکمش چه مجال سخن چون و چراست

غزل را بشنوید :

کلیپ های مرتبت با غزل :